Wat is lijden?

Verlichting wordt ook wel omschreven als de bevrijding van het lijden.
Er is een verschil tussen pijn en lijden. Pijn hoort bij het leven. De pijn die je voelt wanneer je gewond raakt, het verdriet dat je ervaart bij het verlies van een geliefde – deze vormen een natuurlijk, noodzakelijk en onvermijdelijk onderdeel van het leven.

Lijden is de pijn die je zelf creëert – door je te verzetten tegen de realiteit. Wanneer je vindt dat je niet ziek zou mogen zijn, dat het oneerlijk is, of dat het niet zo lang zou mogen duren, lijd je onder je gedachten. Lijden is alle pijn die veroorzaakt wordt door alle gedachten die je voor waar aanneemt.

Een groot deel van de gedachten die lijden veroorzaken, ontstaat vanuit de misvatting dat jij een zelfstandig, afgescheiden deel van de werkelijkheid zou zijn. Op allerlei subtiele manieren leidt die misvatting ertoe dat je de wereld niet ziet en ervaart zoals deze is. Al jouw kennis, ervaringen, meningen en concepten zijn gestold tot iets wat je ervaart als je identiteit: het vormt de persoon die je denkt dat je bent, het beeld dat je van jezelf hebt en dat je aan je omgeving wilt laten zien. Deze identiteit moet je onderhouden, bewaken en beschermen. Je moet er voortdurend aan denken dat je beantwoordt aan het beeld dat anderen van je hebben, of aan het beeld dat jij wilt dat anderen van je hebben. Je moet ook nog eens voldoen aan allerlei verwachtingen, en waarschijnlijk kun je deze vorm van ‘personal brand management’ alleen maar volhouden door jezelf in veel situaties anders voor te doen dan je bent, en door gevoelens, gedachten en ervaringen ‘weg te drukken’. Maar diep van binnen weet je maar al te goed dat je ‘onecht’ bent. Het is niet voor niets dat cursussen die ‘authenticiteit’ beloven, gretig aftrek vinden.

Wordt de illusie dat je een afgescheiden persoon zou zijn werkelijk doorzien, en weet je je te bevrijden van alle concepten en ‘waarheden’ waarop je leven gebouwd is – een omslag die veelal wordt aangeduid als ‘zelfrealisatie’ of ‘ontwaken’, dan ontstaat de ruimte om te zijn wat je werkelijk bent.

Zowel het jezelf verliezen in de illusie, als deze mogelijkheid tot zelfbevrijding die je in je hebt, zijn volkomen natuurlijke processen. Dat je als kind geleidelijk een eigen identiteit en zogenaamde persoonlijkheid hebt opgebouwd, is een natuurlijke en noodzakelijke stap om te kunnen functioneren als mens met en tussen de mensen. Dat je uit het oog verliest dat je veel meer bent dan dat, is een logisch gevolg daarvan. Hoe zou het anders kunnen, wanneer je opgroeit in een samenleving waarin nagenoeg iedereen dit uit het oog verloren heeft? Je neemt over wat iedereen om je heen doet, en neemt dit voor ‘normaal’ aan: wanneer je het gevoel hebt dat er iets ontbreekt, ga je buiten jezelf ernaar op zoek: in externe prikkels als eten, carrière, kennis, informatie, noem maar op. Op een dag ga je echter zien dat wat je zoekt niet buiten jezelf te vinden is, en dat je simpelweg een soort van compensatie hebt gezocht voor een essentie die lijkt te ontbreken.

Die essentie is echter nooit werkelijk verdwenen; dat is onmogelijk. Hoe zou dat wat je werkelijk bent ooit kunnen verdwijnen? Wat er is gebeurd, is dat je jezelf als persoon voor echt, en voor het geheel bent gaan houden. Ergens diep binnenin weet je wel beter, en het is vanuit dat beter weten dat er een voortdurend onderhuids gevoel van onvrede is, dat maakt dat je bent blijven zoeken. Dat gevoel zal je wellicht als vervelend ervaren, maar het is juist een geschenk: het vormt je kompas, met behulp waarvan je de weg terug kan vinden naar de waarheid van wat je werkelijk bent.